ورام بن ابی فراس حلی

وَرّام بن ابی فِراس حِلّی، فقیه و محدّث امامی قرن ششم و آغاز قرن هفتم قمری و از شاگردان سدیدالدین حمصی رازی. مهم‌ترین کتاب وی که باعث مشهور شدنش نیز گردید، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر است که به مجموعه ورام شهرت دارد. سید بن طاوس از شاگردان اوست.

ولادت، نسب و درگذشت

ابوالحسین، مسعود بن عیسی شیخ وَرّام بن ابی فِراس مالکی نخعی اشتری در حلّه به دنیا آمد. از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست. بسیاری از شرح‌حال‌نویسان او را عرب نژاد و از نسل مالک اشتر، دانسته‌اند.

ولی بنا به تحقیقات مصطفی جواد، نیاکان وی از موالیانِ کرد بنی اشتر بودند که در سال ۶۶ قمری همراه مختار ثقفی قیام کردند. ورّام از خاندانی بلندپایه بود که برخی از امیران از آن برخاسته بودند.

وی در ۲ محرم سال ۶۰۵ق در حلّه درگذشت. حسن امین در مستدرک اعیان الشیعه، گفته است که جنازه او به کوفه منتقل و در حرم امام علی(ع) دفن شد؛ اما در کتاب المزار، آمده است که او در حله دفن شد (حسن امین همین قول را در پانویس کتاب خود نقل کرده است) مرقدی نیز در حله در مسجد شیخ ورام به نام وی وجود دارد.

استادان و شاگردان

استادان

از استادان وی، سدیدالدین محمود بن علی حمصی و از مشایخ روایی وی، محمد بن محمد بن هارون بزاز حلی بودند. او همچنین از علی بن ابراهیم عُرَیضی روایت کرد و در تنبیه الخواطر به نام او تصریح کرده است. ورام بن ابی فراس، سدیدالدین حمصی را با عبارات «استاد ارزنده، دانشمند گرانقدر، یگانه دوران، استوار در دین، یاور دین، زبان گویای متکلمان و شیر میدان مناظرات علمی» توصیف کرده است.

شاگردان

• سید بن طاووس.
• ابوعبداللّه محمد بن جعفر مشهدی، صاحب المزار الکبیر، از ورّام روایت کرده که شهید ثانی نیز به واسطه او از ورّام روایت نموده است.

آثار

• تَنبیهُ الخَواطِر و نُزهَةُ النَّواظِر معروف به مجموعه ورّام که موضوع آن مواعظ و حِکَم اخلاقی است.
• مسئلة فی المواسعة والمضایقة.

خصوصیات علمی و اخلاقی

ورّام ابتدا به امیری لشکر رسید ولی پس از چندی از همه مناصب خود دست کشید و راه زهد و عبادت و درس و بحث را در پیش گرفت. شیخ منتجب الدین رازی در الفهرست از او با عنوان امیر زاهد و فقیه یاد کرده و نوشته که او را در حلّه دیده است.

ابن طاووس در برخی آثار خود، همچون الامان من اخطار الاسفار والازمان تصریح کرده که ورّام جد مادری اوست. وی نوشته است که جدش تأثیر بسیاری در زندگی علمی وی داشته و از کسانی بوده که رفتارشان سرمشق دیگران است. ابن طاووس همچنین از ارادت ورّام به اهل بیت پیامبر اسلام سخن گفته است.

پانویس

منابع